18.1: Sinir Sistemi Nedir?
Genel bakış
Sinir sistemi, bir organizmanın iç ortamını korumaktan ve dış dünyayla etkileşimini koordine etmekten (kalp atış hızı ve solunum gibi temel işlevlerin kontrolünden tehlikeden kaçmak için gerekli harekete kadar) sorumlu özel hücrelerin toplanmasıdır.
Sinir Sisteminin Parçaları
Omurgalı sinir sistemi iki ana bölüme ayrılır: merkezi sinir sistemi (MSS) ve periferik sinir sistemi (PSS). MSS, beyin, omurilik ve görsel sistemin duyusal dokusu olan retinayı içerir. PSS, ciltteki dokunma reseptörleri gibi diğer tüm duyusal sistemler için duyusal reseptör hücrelerini ve MSS ile vücudun geri kalanı arasında bilgi taşıyan sinirleri içerir. Ek olarak hem MSS hem de PSS’nin bir kısmı otonom sinir sistemine (visseral motor sistemi olarak da bilinir) katkıda bulunur. Otonom sinir sistemi, sindirim gibi istemsiz eylemleri yöneten düz kasları, kalp kaslarını ve bezleri kontrol eder.
Omurgalılarda beyin öncelikle beyin, beyincik ve beyin sapına ayrılır. Beyin, beynin sol ve sağ hemisferlere bölünmüş en büyük, en ön kısmıdır. Her yarım küre ayrıca dört loba ayrılır: frontal, parietal, oksipital ve temporal. Beynin en dış tabakası, karmaşık duyusal bilginin ve çoğu bilişsel işlevin işlenmesinde yer alan korteks olarak adlandırılır. Beynin derinliklerinde, hipokampus, hipotalamus, talamus ve bazal gangliyonlar da dahil olmak üzere diğer kritik yapılar bulunur. Beyincik (”küçük beyin") beynin arka alt kısmında bulunur ve kas hareketini koordine etmekten sorumludur. Beyin sapı beyni omuriliğe bağlar ve solunum ve yutma gibi hayati fonksiyonlar için önemli merkezlere sahiptir.
Omurilik beynin altındadır ve beyin sapının devamı şeklinde uzanır. Nöronal hücre gövdelerini ve beyni ve vücudun farklı kısımlarını birbirine bağlayan akson demetlerini içerir. Omurilik, kritik bir bilgi kanalı olmasının yanı sıra, lokomosyon ve diğer refleksler gibi beyinden sinyal almadan bazı işlevleri yerine getirebilir. PSS sinirleri, MSS’den kaslara motor komutları ve reseptör hücrelerinden MSS’ne duyusal bilgileri yorumlama için taşır. İskelet kaslarının hareketine ek olarak, sinirler otonom sinir sisteminin sempatik ve parasempatik bölümleri yoluyla akciğer ve bağırsaklar gibi iç organların aktivitesini düzenler.
Sinir Sistemi Hücreleri
Sinir sistemini iki ana hücre tipi oluşturur: nöronlar ve glial hücreler. Nöronlar MSS’deki asıl elemanlardır ve birbirleriyle iletişim kurmanın yanısıra sinir sisteminden vücudun geri kalanına ileri geri bilgi taşımaktan sorumludurlar. İnsan beyninin yaklaşık 100 milyar nöron ve bunlarında aralarında 100 trilyon bağlantı içerdiği tahmin edilmektedir. Birçok farklı morfolojiye sahiptirler ve çok çeşitli işlevleri yerine getirirler. Nöronlar, sinaps adı verilen kavşaklarda iletişim kurmak için bir dizi nörokimyasal maddeler ve iyonlar kullanır.
Sinir sisteminin diğer ana hücre tipleri, glial hücreler adı verilen bir grubun parçasıdır. Bunlar, nöronların işlevine katkıda bulunan ve kabaca beyindeki nöron sayısına eşit olan çeşitli hücre gruplarını içerir. Ana glial hücre tipleri arasında MSS’deki astrositler, mikroglia, oligodendrositler ve ependimal hücreler bulunur ve öte yandan Schwann hücreleri ve satellit hücreleri PSS’nde bulunur.
Ruh Sağlığı Küresel Bir Meseledir
Sinir sistemi sahip olduğumuz hemen hemen her deneyimi yönetir ve travma, hastalık, genetik veya zararlı kimyasallara maruz kalma nedeniyle bozulması sağlık ve yaşam kalitesi üzerinde ciddi etkilere neden olabilir. Bu tür etkilerden kaynaklanan zihinsel sağlık koşulları dünya çapında oldukça yaygındır. Nörolojik ve nörogelişimsel bozukluklar hakkındaki anlayışımızı arttırmak, zihinsel sağlık koşullarından muzdarip birçok kişiye potansiyel tedaviler ve terapötik ajanlar sağlamaya devam etmektedir. ABD'deki Ulusal Ruh Sağlığı Enstitüsü (N.I.M.H) ve Dünya Sağlık Örgütü (D.S.Ö.) diğer kuruluşların yanı sıra, bu koşulları incelemek ve toplum üzerindeki etkilerini izlemek için değerli kaynaklar sağlamaktadır.
